Dyski twarde

Busmaster
Urządzenie sterujące magistralą. Kontroler wyposażony w urządzenie busmaster może bezpośrednio komunikować się z pamięcią roboczą oraz z innymi kartami. Odciąża CPU przejmując większość pracy nadzorującej operacje zapisu/odczytu oraz zwiększa tempo realizacji zadań.

CSS
Wartość Contact-Start-Cycles określa, ile razy można wg danych producenta uruchomić twardy dysk, zanim głowice ewentualnie uszkodzą nośniki danych. Chodzi tu o wartość statystyczną.

Czas oczekiwania (czas dostępu)
Czas oczekiwania określa, ile czasu upływa po ustawieniu się głowicy we właściwej pozycji do rozpoczęcia wczytywania przez nią danych z odpowiedniego sektora. W tym celu dany sektor musi najpierw znaleźć się pod głowicą zapisu/odczytu. Przy prędkości obrotowej wynoszącej 7200 obr./min. może upłynąć w najgorszym wypadku 9 ms - tyle trwa jeden obrót nośnika, zanim określony sektor znajdzie się pod głowicą. Do tego dochodzi jeszcze czas gaśnięcia drgań głowicy po ustawieniu jej we właściwej pozycji.

Czas zmiany ścieżki
Wartość ta określa, ile milisekund potrzebuje głowica zapisu/odczytu na przemieszczenie się z jednej ścieżki na drugą.

DMA
W trybie Direct-Memory-Access napęd przesyła dane bezpośrednio do pamięci bez ingerencji CPU. Multiword-DMA umożliwia przesyłanie większej ilości danych w jednym cyklu transmisji.

FAT
Tablica o nazwie File Allocation Table (tablica przydzieleń - alokacji plików) zarządza pamięcią dyskową napędu. Zawiera informacje, które jednostki alokacyjne są wolne, a które zajęte.

Gęstość liniowa.
Gęstość liniowa podaje liczbę bitów, które mieszczą się obok siebie na jednej ścieżce, tzn. jest to liczba sektorów przypadających na jedną ścieżkę. Im większa jest ta wartość, tym więcej danych można wczytać względnie zachować (zapisać) przy jednym obrocie nośnika.

LBA
Logical Block Adressing jest metodą adresowania, dzięki której można przełamać granicę 504 względnie 528 MB. Tryb LBA jest wspomagany bezpośrednio przez BIOS, albo zadanie to przejmie sterownik dostarczony przez producenta twardego dysku - zapisuje on się na dysk przed sektorem startowym, tak więc zostaje uaktywniony przed uruchomieniem systemu.

MBR
Master Boot Record (sektor partycji) jest pierwszym fizycznym sektorem twardych dysków, które zostały podzielone na partycje. Przy uruchamianiu systemu zostaje on wczytany jako pierwszy - jeszcze przed wczytaniem sektora startowego. Za pośrednictwem sektora MBR BIOS wykrywa, która partycja jest aktywna, tzn. z której partycji wczytywac system. Następnie BIOS wczytuje sektor startowy danej partycji.

Prędkość obrotowa (prędkość rotacyjna)
Wartość ta podaje liczbę obrotów na minutę, z jaką pracuje twardy dysk.

SCSI
(Small Computer System Interface), to inteligentny system interfejsów, który umożliwia podłączenie kilku urządzeń do jednego kontrolera (host adaptera SCSI).

SCSI-1
Pierwszy zdefiniowany standard SCSI nosi nazwę SCSI-1. Przewiduje on maksymalnie ośmiu użytkowników magistrali (łącznie z host adapterem SCSI). Są one połączone z host adapterem SCSI szeregowo w trybie daisy-chain, czyli jeden za drugim. Magistrala SCSI posiada szerokość 8-bitów i w trybie asynchronicznym uzyskuje szybkość transferu danych równej 3,3 MB/s. W opcjonalnym trybie synchronicznym możliwe jest osiągnięcie maksymalnie 5 MB/s. Aczkolwiek tryb ten był stosowany rzadko. Powód: przy SCSI-1 mamy do czynienia ze znacznym nadmiarem poleceń, które muszą być przesyłane dodatkowo oprócz danych. W SCSI-1 problematyczne było to, że w praktyce tak naprawdę było mało urządzeń, które podłączone do magistrali spełniały w spokoju ramię w ramię swoje obowiązki, ponieważ było tylko niewiele wyspecyfikowanych poleceń z protokołu SCSI. Z tego względu producenci urządzeń chętnie realizowali to, co im przychodziło do głowy.

SCSI-2
Stanowi kompatybilne w dół rozszerzenie standardu SCSI-1. Umożliwia ono użytkowanie zarówno starszych urządzeń przeznaczonych dla SCSI-1 podłączonych do magistrali SCSI-2, jak też przyłączanie nowych urządzeń SCSI-2 do starej magistrali SCSI-1. Najważniejsze nowości: do SCSI-2 wprowadzono tzw. zestaw poleceń CCS (Common Command Set), który jednoznacznie określa wszystkie polecenia konieczne do rozsądnego komunikowania się przez inicjatora (master) i urządzenia docelowe (slave). Synchroniczna transmisja danych, która w SCSI-1 była jeszcze opcjonalna, stała się standardem. SCSI-2 definiuje 10 następujących typów urządzeń: twarde dyski, media wymienne, napędy taśmowe, drukarki, napędy CD-ROM z zapisem, napędy CD-ROM, skanery, media pamięci optycznej, zmieniacze dysków lub CD-ROM i urządzenia komunikacyjne takie jak np. modemy. Każda z wymienionych grup posiada w SCSI-2 swój własny zestaw poleceń.

Fast-SCSI
Standard Fast-SCSI został wprowadzony jako opcjonalny tryb użytkowania SCSI-2 w celi zwiększenia maksymalnej synchronicznej prędkości transmisji danych z 5 na 10 MB/s. Zwrot "Fast-SCSI" jest dopuszczalny tylko dla urządzeń SCSI-2 (ze zwiększoną synchroniczną prędkością transmisji).

Wide-SCSI
Standard SCSI-2 zaoferował - obok podwójnej prędkości transmisji danych (Fast-SCSI) - jako alternatywę do SCSI-1 i SCSI-2 także opcję zwiększenia szerokości z 8 na 16 lub na 32 bity - nadając jej nazwę Wide-SCSI. Dzięki temu magistrala Wide-SCSI może przesyłać - w porównaniu ze zwykłym SCSI-2 - dwukrotną względnie czterokrotną ilość danych w tym samym czasie, a więc maksymalnie 20 MB/s.

Fast-Wide-SCSI Połączenie obu powyższych opcji SCSI-2 oferuje korzyści obu rodzajów eksploatacji. Większa prędkość transmisji z Fast-SCSI i szersza szyna danych Wide-SCSI, co fachowiec określa mianem Fast-Wide-SCSI, umożliwiają w połączeniu osiągnąć prędkość transmisji danych wynoszącą maksymalnie 40 MB/s.

SCSI-3
Pomimo wszystkich rozszerzeń maksymalna prędkość transmisji danych w SCSI-2 wynosi 40 MB/s.

Fibre Channel SCSI
Pojęcie to oznacza nowego rodzaju architekturę łączeniową, która ma umożliwić połączenie prawie wszystkich rodzajów urządzeń - w zakresie od przetwarzania danych do elektroniki rozrywkowej. Polecenia i dane są przesyłane przewodami szeregowymi. Interfejsy Fibre-Channel nie są wprawdzie, jak należy sądzić z nazwy, we wszystkich przypadkach interfejsami z włókna szklanego, lecz są zaprojektowane w taki sposób, że potrafią sprostać wymaganiom optycznego przesyłania danych. Przez zastosowanie kabli koncentrycznych ma zostać umożliwiona transmisja danych z prędkością wynoszącą maksymalnie 100 MB/s. Jednakże połączenia interfejsów Fibre-Channel oparte na włóknie szklanym osiąga wielokrotność tej prędokści.

SCSI-ID
Numery SCSI-ID (0 do 7) służą do identyfikacji urządzeń SCSI. Z tego względu numer ten może zostać przydzielony tylko jednemu urządzeniu.

Smart
Self Monitoring, Analysis and Reporting Technology jest techniką nadzorowania powstających błędów. Napęd kompatybilny z techniką Smart będzie bił na alarm w momencie, gdy zidentyfikuje problemy z twardym dyskiem.

Wskaźnik (prędkości) transmisji
Wartość ta mówi sporo o całkowitej szybkości twardego dysku. Określa ona, ile megabajtów na sekundę jest przesyłanych z dysku do pamięci roboczej komputera. Wskaźnik transmisji jest zależny od liczby sektorów przypadających na jedną ścieżkę dysku (im więcej, tym lepiej), od prędkości obrotowej (im większa, tym lepiej) oraz od kontrolera.

Zakończenie łańcucha SCSI
Pierwsze i ostatnie urządzenie w łańcuchu SCSI (czyli urządzenie początkowe oraz urządzenie końcowe) musi zostać "zakończone". Najczęściej urządzenia te opatruje się rezystorami zakończenia magistrali (w formie listwy rezystora, zworki lub przełącznika dwustanowego). Istnieją także urządzenia, których nie trzeba oznaczać jako końcowe - robią to automatycznie.

ZBR
Zone Bit Recording to metoda zapisu danych, która optymalnie wykorzystuje fizyczne miejsce dostępne na dysku. Ponieważ zewnętrzne ścieżki nośnika są dłuższe od wewnętrznych, mogą pomieścić więcej danych. W starszych dyskach o stałej liczbie sektorów dłudość wewnętrznych ścieżek służyła jako podziałka gęstości danych. W ten sposób zapewniono duże bezpieczeństwo danych, lecz na zewnętrznych ścieżkach marnowało się dużo miejsca. ZBR umieszcza w nowszych dyskach więcej sektorów na ścieżkach zewnętrznych niż na wewnętrznych.

Karty graficzne

Akcelerator
podsystem sterownika graficznego (koprocesor graficzny), sprzętowo realizujący często używane operacje, takie jak wypełnianie obszarów, kopiowanie prostokątnych bloków itd., co znacznie przyspiesza działanie np. graficznych interfejsów użytkownika.

Autoscan
monitor automatycznie dopasowujący się do niemal dowolnych parametrów wyświetlanego obrazu: rozdzielczości, częstotliwości odświeżania itp.

Bufor ramki (frame buffer)
w tym trybie wszystkie operacje graficzne wykonuje główny procesor komputera (tryb o gorszych parametrach graficznych).

CGA (Color Graphic Adapter)
pierwszy kolorowy sterownik graficzny IBM PC (3320x200, 8 kolorów).

DDC (Display Data Channel)
opracowany przez VESA standard interfejsu szeregowego, służącego do komunikacji sterownika graficznego z monitorem, np. w celu sterowania parametrami obrazu czy realizacji funkcji plug-and-play. Wykorzystuje dwie do tej pory nie używane linie złącza VGA.

DPMS (Display Power Management Signalling)
opracowany przez VESA standard sygnalizacji monitorowi przejścia komputera w różne tryby oszczędzania energii. Do sygnalizacji wykorzystuje się oba sygnały synchronizacji i sygnały wizyjne.

DRAM (Dynamic RAM)
konwencjonalna, jednoportowa (tzn. ze wspólną linią we/wy) pamięć RAM wymagająca periodycznego odświeżania zawartości (sygnały odświeżania generuje np. chipset płyty głównej lub układ karty graficznej).

Driver
sterownik programowy.

EGA (Enhanced Graphic Adapter)
poprawiony sterownik graficzny IBM (640x400, 16 kolorów), możliwość definiowania generatora znaków trybu tekstowego.

Feature connector
złącze na kartach sterowników (S)VGA umożliwiające podłączenie innnych kart rozszerzeń, np. frame grabberów, dekompresorów MPEG itp.

Fixed frequency monitor
monitor przystosowany do wyświetlania obrazu o stałych parametrach, tj. w jednej konkretnej rozdzielczości.

HGC (Hercules Graphic Card)
sterownik o parametrach MDA wyposażony w tryb graficzny o rozdzielczości 720x350 punktów.

Hi-Color
tryb z 32768 (15 bitów na piksel) lub 65536 (16 bitów na piksel) kolorami.

Horizontal (scanning) frequency
częstotliwość odchylania poziomego (synchronizacji poziomej).

Interlaced
tryb z wybieraniem międzyliniowym (przeplotem), objawiającym się uciążliwym migotaniem obrazu. Przeplot jest sztuczką techniczną pozwalającą uzyskać wyższą rozdzielczość na gorszym sprzęcie kosztem komfortu patrzącego.

MDA (Monochrome Display Adapter)
pierwszy sterownik wizyjny IBM PC, monochromatyczny i pracujący wyłącznie w trybie tekstowym.

Monitor analogowy
monitor, w którym informacja o natężeniu sygnałów składowych koloru RGB przesyłana jest w postaci sygnałów analogowych, co pozwala praktycznie osiągnąć dowolny odcień.

Monitor cyfrowy
monitor, w którym informacja o natężeniu sygnałów składowych koloru RGB przesyłana jest w postaci sygnałów cyfrowych, co redukuje paletę kolorów do 8 (wszystkie możłiwe kombinacje RGB) lub 16 (RGB + rozjaśnienie).

Multiscan
monitor zdolny do pracy w kilku konkretnych rozdzielczościach.

NI (Non-Interlaced)
tryb bez wybierania międzyliniowego (przeplotu).

Paleta kolorów
liczba możliwych do uzyskania odcieni barwnych. Również: w trybach z tzw. kolorem indeksowanym liczba zdefiniowanych odcieni, które mogą być jednocześnie wyświetlane na ekranie.

Piksel (picture cell, picture element)
najmniejszy punkt obrazu.

RAMDAC
układ przetwornika zajmujący się wyświetlaniem obrazu. Odpowiednio zaprogramowany, w celu ustawienia parametrów właściwego trybu wyświetlania, odczytuje on zawarte w pamięci karty bajty opisujące kolory poszczególnych pikseli (to w trybach graficznych; w trybach tekstowych z pamięci czytane są kody znaków oraz ich atrybuty - kolor, migotanie, itp. - a informacja o ich wyglądzie pochodzi z generatora znaków). Na podstawie odczytanych informacji RAMDAC generuje sygnały elektryczne sterujące monitorem.

Refresh
odświeżanie, częstotliwość z jaką powtarzane jest wyświetlanie obrazu na ekranie monitora, równa częstotliwości odchylania pionowego.

Rozdzielczość
rozmiary ekranu w pikselach: liczba punktów linii x liczba linii.

SVGA
ogólna nazwa kart będących rozwinięciem VGA, oferujących ponadto rozdzielczości rozdzielczości 800x600 punktów i wyższe.

Synchronizacja
periodyczne sygnały generowane przez sterownik graficzny, sygnalizujące początek wyświetlania każdego obrazu (synchronizacja pionowa) i każdej jego linii (synchronizacja pozioma).

True color
tryb 24-bitowy (lub 32-bitowy) pozwalający wyświetlić 16777216 odcieni.

VESA (Video Electronics Standard Association)
organizacja standaryzacyjna powołana przez producentów m.in. kart graficznych i monitorów.

VGA (Video Graphic Array)
sterownik opracowany przez IBM z myślą o serii komputerów PS/2. Wyposażony w 256 kB RAM oferował rozdzielczość 640x480 z 16 kolorami z palety 256 tysięcy.

Vertical (scanning) frequency
częstotliwość odchylania pionowego (synchronizacji pionowej), równa częstotliwości odświeżania obrazu.

VRAM (Video RAM)
tzw. dwuportowa pamięć RAM, wyposażona w oddzielne wejście informacji, za pomocą którego aktualizowana jest zawartość obrazu oraz wyjście przeznaczone dla przetwornika RAMDAC generującego sygnały wizyjne. Rozdzielenie wejścia i wyjścia pozwala uniknąć konfliktów przy dostępie do pamięci, co znacznie przyspiesza działanie systemu.

WRAM (Window RAM)
dwuportowa pamięć obrazu stosowana w kartach graficznych o parametrach podobnych do VRAM, jednak nieco tańsza.

Cieniowanie płaskie (flat shading)
przypisanie wybranego koloru każdemu z wieloboków, z których składa się większość obiektów trójwymiarowych. Powstają nierzeczywiste rezultaty, jednak jest to najszybsza metoda renderingu.

Cieniowanie Gouraud
każdemu wielobokowi nadaje się barwę, a następnie generuje na nim kolor o zmiennej intensywności uzyskując efekt rozjaśnienia.

Nakładanie tekstur (texture mapping)
najbardziej skomplikowany ale najbardziej realistyczny wizualnie proces polegający na wpisywaniu cyfrowego obrazu, wzoru lub bitmapy w wielobok trójwymiarowego obiektu.

Nakładanie tekstur wideo (video texture mapping)
forma nakładania tekstur, w której strumień wideo (pliki AVI, MPEG lub sygnał pobierany z dowolnego urządzenia wideo) traktowany jest jako tekstura i nakładany na powierzchnię obiektu trójwymiarowego.

Korekcja perspektywy (perspective correction)
dodatek do nakładania tekstur, pozwala na większy realizm przez zapewnienie perspektywy trójwymiarowym obiektom. Program filtruje różne poziomy szczegółów bitmapy gotowej do nałożenia na obiekt, a następnie przesyła do karty graficznej, która wybiera odpowiedni poziom zgodnie z odległością obiektu od punktu widzenia. Zadanie bardzo intensywnie wykorzystujące procesor, ważne jest więc, aby karta oferowała wymienioną funkcję. Jakość korekcji perspektywy świadczy o jakości karty.

Anti-aliasing i edge ant-aliasing
proces eleminacji niechcianych efektów wizualnych w postaci schodkowych linii i przerw, poprzez interpolację sąsiadujących pikseli. Drugi z wymienionych efektów stosuje się do zewnętrznych krawędzi obiektów.

Biliniowe filtrowanie z pozycjonowaniem subpikselowym/sub-texlowe
przypomina antyaliasing, stosuje się do tekstur. Pozycjonowanie sub-pikselowe/sub-texlowe (texel jest pikselem map tekstur) oznacza, że pozycja piksela nie odpowiada fizycznemu pikselowi ekranu. Piksel może być umieszczany pomiędzy dwoma fizycznymi pikselami. Korzystając z części obydwu tworzy trzeci, wirtualny piksel, co w efekcie powoduje wierniejsze odwzorowanie rzeczywistego świata.

Nakładanie MIP (MIP maping)
wykorzystuje wiele wersji każdej tekstury (o różnym poziomie szczegółów). W zależności od odległości obiektu od punktu widzenia, nakładane są różne tekstury. Daje bardziej realistyczny wygląd obiektów i przyspieszenie działania programu, który może nakładać prostsze tekstury na obiekty znajdujące się daleko od obserwatora.

Buforowanie Z (Z-buffering)
usuwanie niewidocznych powierzchni. Bez sprzętowego byforowania Z wartość (głębokość w układzie współrzędnych xyz) z każdego piksela w trójwymiarowym obrazie musi być obliczana i przechowywana na poziomie aplikacji , powodując zmniejszenie wydajności systemu.

Alpha-blending
zaawansowana technika renderingu, pozwalająca tworzyć przezroczyste obiekty trójwymiarowe. Wartość alfa wyznacza poziom przezroczystości pikseli.

Zamglenie i sortowanie odległości (fogging and depth cueing)
pozwala wstawiać obiekty za różnymi poziomami zamglenia, redukując kolor i jego intensywność w zależności od odległości od obserwatora.

Podwójny i potrójny bufor
podwójna ilość pamięci w stosunku do wymaganej, aby wyświetlić obraz przy danej rozdzielczości i liczbie kolorów, pozwala zapisywać do niewykorzystanej części kolejne obrazy, które mają być wyświetlane. Dzięki temu obraz wyświetlany jest płynniej i bez migotania.

Karty dźwiękowe

A/D
skrót ang. określający przetwornik analogowo-cyfrowy (Analog/Digital). W języku polskim stosuje się skrót A/C.

Całkowite zniekształcenie harmoniczne (THD)
zniekształcenie związane z harmonicznymi powodowane przez pojedynczą testowaną częstotliwość.

Cyfryzacja (digitalizacja, sampling)
próbkowanie lub - ogólnie - proces przetwarzania syganłu analogowego na sygnał cyfrowy.

Częstotliwość próbkowania
odwrotność odstępu czasowego, w którym dokonywane jest próbkowanie sygnału analogowego.

D/A
skrót ang. określający przetwornik cyfrowo-analogowy (Digital/Analog). W jęz. polskim - C/A.

DIN (Deutsche Industrie Normen)
zasadniczo oznacza to samo co skrót PN, czyli Polska Norma w odniesieniu do norm przemysłowych stosowanych w Niemczech. Potocznie skrót używany jako określenie typu złącza stosowanego w starszych urządzeniach audio i standardowo w urządzeniach MIDI.

EIN (równoważny szum wejściowy)
proces, w którym szum systemowy jest przekazywany z powrotem na wejście i wzmacniany przez wzmacniacz bezszumowy do poziomu wyjściowego.

Hi-fi (high-fidelity)
określenie standardu domowych urządzeń audio.

Linia
określenie analogowego sygnału dźwiękowego o dość silnym poziomie (0,7-1,5 V), standard elektryczny większości urządzeń dźwiękowych.

Liniowość
system idealnie liniowy nie powinien wprowadzać szumów i zniekształceń. Liniowość jest związkiem pomiędzy sygnałem wejściowym i wyjściowym.

MIDI (Musical Instruments Digital Interface)
standard komunikacji cyfrowej między instrumentami elektronicznymi i ewentualnie innymi urządzeniami.

MIDI-controllers
kontrolery; specjalne kody transmitowane poprzez MIDI i umożliwiające kształtowanie niektórych parametrów dźwięku generowanego przez syntezator (np. pitch bender umożliwiający uzyskanie glissanda, sustain określający czas trwania dźwięku itd.).

Mini-jack
typ złącza (wtyczka i gniazdko).

Monitor aktywny
zestaw głośników we wspólnej obudowie, wyposażony dodatkowo we własny wzmacniacz mocy.

Monitor pasywny
zestaw głośników we wspólnej obudowie bez wzmacniacza mocy.

Monitor, kolumna głośnikowa
zestaw głośników we wspólnej obudowie.

MPC
skrótowe określenie specyfikacji Multimedia PC, czyli komputera PC przystosowanego do obsługiwania aplikacji multimedialnych.

Multi-timbral
wielobrzmieniowy; określenie syntezatora zdolnego do grania w jednym momencie kilkoma różnymi barwami dźwięku ("instrumentami").

Peak
momenty gwałtownego wzrostu natężenia sygnału, prowadzące do zniekształceń.

Polifonia, polifoniczny
wielogłosowy; określenie syntezatora, zdolnego do grania w jednym momencie kilku dźwięków tej samej barwy (akordów). Większość nowoczesnych syntezatorów jest wielogłosowa i wielobrzmieniowa.

Próbkowanie
konwersja sygnału analogowego do postaci cyfrowej. Polega na odczytywaniu wartości sygnału analogowego w określonych odstępach czasu.

Przeciążenie wejścia
max. wartość sygnału wejściowego (wyrażona w voltach lub decybelach), która nie powoduje zniekształceń.

Recording Level
poziom wysterowania sygnału przy nagrywaniu (i odtwarzaniu).

Sampler
nazwa angielska, używana potocznie do określenia urządzeń umożliwiających zamianę sygnału analogowego na cyfrowy i odwrotnie.

Syntezator
urządzenie, za pomocą którego syntezowane są dźwięki o określonej częstotliwości i barwie. Istnieją dwa podstawowe typy syntezatorów: analogowe, działające m.in. na zasadzie modulacji częstotliwościowej (FM) i cyfrowe, oparte na próbkowaniu i cyfrowym przetwarzaniu sygnału (PCM i DSP - cyfrowy procesor sygnału). W syntezatorach FM dźwięk składany jest z fal generowanych przez kilka wzajemnie modulujących się generatorów, natomiast w syntezatorach PCM (o modulacji impulsowo-kodowej) - z próbek (sampli) dźwięku, zapisanych w pamięci syntezatora w postaci cyfrowej.

Szum pasmowy
szum mierzony w całym zakresie częstotliwości.

Zakres dynamiczny
stosunek maksymalnego, nie zniekształconego sygnału wyjściowego do szczątkowego szumu, wyrażony w decybelach.

Napędy CD-ROM

ATAPI
zaawansowana szybka wersja interfejsu twardych dysków komputera PC (IDE). Dostępne dziś czytniki CD-ROM można coraz częściej dołączyć do tego interfejsu równolegle z HDD.

Cache
bufor pamięci przyśpieszający dostęp do najczęściej używanej informacji zawartej na dysku. Jeden taki bufor jest zwykle zainstalowany wewnątrz napędu (cache sprzętowy), drugim, umieszczonym w pamięci komputera.

Caddy
zamykana kasetka na dysk CD, służąca do umieszczania go w niektórych napędach (praca dysku w pionie).

CD
Compact Disc

CD-DA
CD Digital Audio, dźwiękowy CD zdefiniowany w Czerwonej Księdze (Red Book). Definicja CD-DA była punktem wyjścia do opracowania wszystkich mutacji CD.

CD-E
CD Erasable, CD Rewritable, zapisywalny CD z możliwością kasowania informacji i wielokrotnego zapisu.

CD-I
CD Interactive, opracowany przez firmy Philips i Sony system interaktywnej rozrywki i edukacji. Definicja CD-I zawarta jest w Zielonej Księdze (Green Book).

CD-R
CD Recordable, zapisywalny CD, zdefiniowany w Pomarańczowej Księdze (Orange Book). Zapisany CD-R staje się zwykłym dyskiem jednego z typów CD.

CD-ROM
CD będący nośnikiem danych dla komputera , zdefiniowany w Żółtej Księdze (Yellow Book).

CD-ROM/XA
rozwinięcie standardu CD-ROM zoptymalizowane pod kątem multimediów, umożliwiające przeplatanie sektorów zawierających różne typy danych.

CD-UDF
CD Universal Data Format - nowy standard zapisywania dysków CD obejmujący dwa typy nośników: CD-R i CD-E.

CD - Video
CD z zapisanym filmem video w kompresji MPEG, opisany w Białej Księdze (White Book). Do odtwarzania potrzebny jest układ dekompresora MPEG.

DVD
Digital Video Disc, cyfrowy dysk nowej generacji, opracowany z myślą o zapisywaniu filmów video. Jego pojemność (od 4,7 GB w najprostszej wersji do 17 GB przy dysku dwustronnym, dwuwarstwowym) umożliwia zapis od 135 do 540 minut skompresowanego (MPEG-2) filmu o jakości studyjnej.

DVD-R
DVD Recordable, jednokrotnie zapisywalny DVD.

DVD-RAM
wielokrotnie zapisywalny, kasowalny DVD (wykorzystuje technologię phase change).

DVD-ROM
wersja DVD, nośnik dla potrzeb informatycznych.

EBU
specjalne złącze szeregowe, pozwalające przekazywać informację cyfrową z czytnika CD do np. dekompresora MPEG, bez obciążania magistrali komputera.

High Sierra
potoczna nazwa systemu plików opisanego normą ISO 9660.

ISO 9660
norma definiująca niezależny od platformy sprzętwej i zainstalowanego na niej systemu operacyjnego hierarchiczny system plików na dyskach CD-ROM.

Jewel Box
żargonowa nazwa kasetki do przechowywania CD.

Mastering
proces przygotowywania wzorca służącego do masowej produkcji dysków CD, obejmujący całość operacji związanych z kodowaniem danych i przygotowaniem matryc do tłoczenia.

Mixed Mode CD
np. dysk z jedną ścieżką w formacie CD-ROM i następnymi ścieżkami CD-DA, spotykany np. w grach.

PD/CD
Phase Change, Dual Action - napęd całkowicie optycznych, wielokrotnie zapisywalnych i kasowalnych dysków optycznych, mogących również pełnić rolę czytnika CD(-ROM).

Photo-CD
dysk CD (zwykle CD-R) zawierający zeskanowane zdjęcia w postaci cyfrowej. Sektory Photo-CD są sektorami Mode 2 Form 2, dysk jest z reguły zapisywany w wielu sesjach.

Sesja
porcja danych zapisanych "w jednym podejściu" na dysk CD-R. Specyfikacja CD-R dopuszcza istnienie wielu kolejnych sesji, co pozwala wykorzystać całą przestrzeń dysku. Zapis wielosesyjny jest charakterystyczny dla dysków CD-R używanych do archiwizacji i Photo-CD, z kolei "zwykłe" CD-ROM czy dyski dźwiękowe zawierają tylko jedną sesję.

Ścieżka
1. utwór na dysku dźwiękowym lub największa jednostka organizacji danych w CD-ROM czy Mixed-Mode CD;
2. ścieżka dostępu do plików w hierarchicznej strukturze katalogów;
3. spiralnie ułożony ciąg wgłębień, zawierający cyfrową informację na CD.

Skanery

A/C, A/D
przetwornik analogowo-cyfrowy, zamieniający wartość analogową (np. napięcia wywołanego oświetleniem elementu CCD) na postać cyfrową.

Addytywna synteza barwy
uzyskiwanie wrażenia pożądanego koloru przez zmieszanie w odpowiedniej proporcji świarła o kolorach podstawowych RGB: czerwonym, zielonym i niebieskim.

CCD (Charge Coupled Device)
element o sprzężeniu pojemnościowym, przekształcający padające nań światło o różnym natężeniu na odpowiadające mu napięcie wyjściowe.

CMS (Colour Management System)
system zarządzania kolorem, odpowiadający m.in. za korekcję barw dopasowującą dane opisujące obraz do charakterystyki urządzeń uczestniczących w jego przetwarzaniu.

Contone, continuous tone
urządzenie pracujące tonalnie, np. drukarka sublimacyjna.

Dithering
symulacja odcieni szarości przez różne zagęszczenie pikseli czarnych i białych. Podobna technika używana jest również do oddawania odcieni barwnych.

Dpi, dots per inch
liczba punktów na cal wyrażająca rozdzielczość urządzenia (skanera, drukarki itp.).

Dynamika
przedział gęstości optycznych oddawanych przez urządzenie, różnica maksymalnej (Dmax) i minimalnej (Dmin) gęstości optycznej skanera. Gęstość wyznaczana jest jako logarytm dziesiętny z przejrzystości lub współczynnika odbicia światła. Duża dynamika (zależna głównie od rozdzielczości przetworników A/C) jest szczególnie ważna przy skanowaniu diapozytywów.

Gamma
funkcja wykładnicza opisująca korekcję oddawania przez skaner różnych odcieni szarości lub kolorów podstawowych.

Halftone
obrazy tonalne, żargonowe określenie obrazów z odcieniami szarości symulowanymi za pomocą ditheringu.

Histogram
wykres ukazujący udział punktów o poszczególnych odcieniach w obrazie, pomocy przy dobieraniu parametrów korekcji.

Interpolacja
zwiększanie lub zmniejszanie rozmiarów mapy bitowej uzyskanej przez próbkowanie (skanowanie). W procesie tym wartości tonalne lub barwne pikseli obrazu wynikowego wyznaczane są z uwzględnieniem wartości punktów sąsiednich wziętych z obrazu wyjściowego. W odróżnieniu od prostego skanowania poprzez powielanie lub pomijanie punktów interpolacja pozwala uniknąć niekorzystnego efektu "schosków".

Kalibracja
wyznaczenie charakterystyki oddawania koloru przez urządzenie dla potrzeb procedur korekcyjnych, zapewniających maksymalnie wierne odwzorowanie kolorów.

Line art (bilevel)
obraz kreskowy wyrażony tylko dwoma kolorami, np. czarnym i białym.

Lpi (lines per inch)
jednostka liniowości rastra używanego do oddania odcieni na monochromatycznym urządzeniu końcowym. W Europie liniowość rastra powinno się określać w lpcm (liniach na centymetr).

Mora (moire)
niekorzystny deseń, pojawiający się wskutek interferencji rozdzielczości urządzenia (np. skanera) z liniowością rastra poligraficznego (np. przy skanowaniu "wydzierek").

OCR (Optical Character Recognition)
optyczne rozpoznawanie znaków, komputerowe "czytanie" tekstów drukowanych.

Piksel
podstawowy punkt obrazu.

Ppi (pixels per inch)
jednostka rozdzielczości obrazu (mapy bitowej). W odróżnieniu od dpi, ppi zwykle oznacza piksele opisane większą od 1 liczbą bitów.

Raster
regularna siatka punktów (o różnej wielkości lub różnym zagęszczeniu) używana do odwzorowania odcieni na urządzeniu monochromatycznym.

Resampling
wykorzystująca metodę interpolacji technika skalowania obrazu.

Rozdzielczość
dokładność podziału obrazu na pojedyncze prostokątne elementy przy tworzeniu lub odwzorowywaniu opisującej go mapy bitowej, zwykle określana w dpi.

Rozdzielczość tonalna, barwna
liczba bitów opisujących odcień jednego piksela obrazu, dla obrazów kreskowych 1 bit, dla odcieni szarości zwykle 8 lub więcej bitów, dla obrazów barwnych - 24 lub więcej bitów.

Rozdzielczość optyczna
rozdzielczość skanera wynikająca przede wszystkim z konstrukcji jego układu optomechanicznego przy uwzględnieniu jego jakości. Może być de facto niższa niż wynikałoby to z parametrów mechanicznych.

Sampling rate
zdolność rozdzielcza układu optomechanicznego skanera bez uwzględnienia jego jakości.

Subtraktywna synteza barwy
uzyskiwanie wrażenia pożądanego koloru przez częściowe lub pełne usunięcie z widma światła białego pewnych barw za pomocą filtrów o barwach podstawowych, np. nałożonych na papier farb poligraficznych.

Treshold
próg odcięcia, próg czułości przy zamianie informacji tonalnej na monochromatyczną.

Twain
standard definiujący szereg zasad, wg których działa sterownik programowy. Pozwala na obsługę skanera z poziomu aplikacji użytkowych. Zgodność ze standardem oznacza, że niezależnie od użytego sterownika (programowy lub sprzętowy) mamy możliwość sterowania skanerem z poziomu programów użytkowych oraz możliwość regulacji parametrów skanera.

USM (unsharp masking)
bardzo skuteczna technika wydobywania szcegółów obrazu przy użyciu jego rozmytej kopii jako maski.

Współczynnik jakości
liczba (zwykle z przedziału 1 - 2) służąca jako mnożnik przy wyznaczaniu rozdzielczości skanowania w celu uzyskania nadmiarowej informacji przydatnej przy pewnych przekształceniach obrazu.

Modemy

ASCII
American Standard Code for Information Interchange, 7-bitowy kod używany do transmisji danych znakowych. Ósmy bit bajtu pierwotnie zarezerwowany był dla kontroli parzystości, obecnie najczęściej wykorzystywany jest do rozszerzenia kodu o znaki nie występujące w alfabecie angielskim.

Asynchroniczna transmisja
sposób przesyłania danych bez użycia sygnału zegarowego. Początek przesyłania każdego znaku sygnalizowany jest przez bit startu, a koniec - przez jeden lub dwa bity stopu.

Baud rate (bod)
częstość modulacji nośnej używanej do transmisji danych. Zwykle niewłaściwie utożsamiana jest z prędkością transmisji wyrażoną w bitach na sekundę.

bps, bit per second
jednostka prędkości transmisji, liczba bitów przesyłanych w ciągu sekundy.

cps, characters per second
jednostka prędkości transmisji, liczba znaków (bajtów) przesyłanych w ciągu sekundy.

Blind dialing
wybieranie numeru "na ślepo", bez sprawdzania obecności sygnału zgłoszenia centrali.

CCIT
Międzynarodowy Komitet Konsultacyjny ds. Telefonii i Telegrafii. Dziś ITU-TSS.

CRC (Cyclic Redundancy Check)
metoda weryfikacji poprawności transmisji polegająca na wyliczaniu dla każdego transmitowanego bloku specjalnego wielomianu kontrolnego po stronie nadającej i odbierającej. Weryfikacja ta jest znacznie bardziej wiarygodna, niż w przypadku zwykłej sumy kontrolnej liczonej np. przez różnicę symetryczną.

Data pump
"pompa danych", obwody modemu odpowiadające za konwersję cyfrowo-analogową i wysyłanie sygnału.

DCE (Data Communications Equipment)
sprzęt realizujący transmisję danych między końcówkami (komputerami), czyli po prostu modem.

DTE (Data Terminal Equipment)
źródło lub odbiorca przesyłanych danych, na ogół komputer lub terminal.

DTR (Data Terminal Ready)
jedna z linii interfejsu RS-232 łączącego komputer z modemem sygnalizująca gotowość komputera. W przypadku asynchronicznych połączeń modemowych najczęściej używana do przerywania połączenia, czasem również do jego nawiązywania.

DSR (Data Set Ready)
jedna z linii interfejsu RS-232 łączącego komputer z modemem sygnalizująca gotowość komputera. Przy transmisji asynchronicznej rzadko używana, najczęściej praktycznie dubluje DCD. Sygnały te mogą mieć nieco inne momenty przejścia w stan aktywny, np. DSR - po wykryciu nośnej, DCD - po nawiązaniu połączenia.

DCD (Data Carrier Detect)
jedna z linii interfejsu RS-232 sygnalizująca obecność nośnej modemu, czyli istnienie połączenia logicznego.

Dial-up line
linia komutowana, czyli zwykła linia telefoniczna pracująca przez centralę.

Download
pobieranie danych.

DTMF (Dual-Tone-Multi-Frequency)
tonowe wybieranie numeru telefonicznego. Wszystkie cyfry oraz kilka symboli dodatkowych kodowanych jest za pomocą par dźwięków o ściśle określonych częstotliwościach. Ten powszechnie stosowany sposób ma wiele zalet (m.in. umożliwia stosowanie automatycznych central wewnętrznych, zdalną kontrolę nad automatycznymi sekretarkami itp.).

Escape code, Escape sequence
sekwencja wyjścia, ciąg znaków, którego wysłanie powoduje przejście lokalnego modemu z trybu transmisji do trybu poleceń. Sekwencja wyjścia powinna być odróżnialna od dowolnej kombinacji danych przesyłanych przez modem. Zazwyczaj sekwencją wyjścia są trzy znaki "+" (można je zmienić na inne) wyróżniane z ciągu danych sekundą "ciszy" przed i po sekwencji (tzw. guard time - jest to metoda Hayesa) albo wymaganą obecnością bezpośrednio po niej poprawnego polecenia modemu (metoda MultiTecha).

FIFO (First-In-First-Out)
kolejka, bufor. W interfejsach czy modemach stosowany dla zniwelowania nierównomierności przepływu danych, co wpływa na podniesienie efektywnej prędkości transmisji.

FSK
kluczowanie częstotliwości. Bitowi o wartości wysokiej odpowiada pojawienie się określonej częstotliwości pierwszej, a bitowi niskiemu częstotliwości drugiej.

Full-duplex (FDX)
pełny duplex, możliwość jednoczesnej transmisji danych w obu kierunkach po tej samej linii.

Half-duplex (HDX)
transmisja naprzemienna, w której nadanie informacji zwrotnej wynaga zamiany rolami nadajnika i odbiornika. W praktyce nazwą tą obejmuje się również sytuacje, gdy istnieje kanał zwrotny o przepustowości wystarczającej do przesłania danych kontrolnych, jednak zbyt wolny na pełną transmisję danych.

Handshaking
kontrola transmisji. Określenie to obejmuje zarówno sekwencje tonów wymieniane przez modemy podczas nawiązywania łąćzności i ustalania optymalnych parametrów transmisji, jak i kontrolę przepływu danych przez połąćzenie.

HDLC (High Level Data Link Control)
standard protokołu transmisji synchronicznej zdefiniowany przez ISO.

ISDN (Integrated Services Digital Network)
cyfrowa sieć telekomunikacyjna, w której wszystkie dane - w szczególności głos, obraz i dane komputerowe - przesyłane są w postaci cyfrowej.

ITU-TSS (International Telecommunications Union - Telecommunications Standarization Section)
komitet standaryzacyjny ds. telekomunikacji przy ONZ.

LAPM (Link Access Protocol for Modems)
protokół korekcji błędów zdefiniowany w specyfikacji V.42.

Leased line
linia dzierżawiona; stałe łącze pomiędzy dwoma punktami.

MNP (Microcom Networking Protocol)
protokół korekcji błędów i kompresji danych.

PABX (Private Automatic Branch Exchange
prywatna (wewnętrzna) centralka automatyczna.

PBX (Private Branch Exchange)
centralka prywatna (wewnętrzna).

PSK
kluczowanie fazy. W zależności od różnicy faz odbieranych sygnałów dekodowane były max cztery stany, co odpowiada binarnemu zapisowi za pomocą dwóch bitów.

Pulse dialing
impulsowe wybieranie numerów (np. za pomocą obrotowej tarczy numerowej).

QAM
modulacja kwadraturowo-amplitudowa, polegająca na równoczesnym modulowaniu fazy i amplitudy sygnału.

RTS/CTS (Request To Send/Clear To Send)
(w wolnym tłumaczeniu "chcę nadawać - możesz nadawać") metoda sprzętowej synchronizacji transmisji między komputerem a modemem za pomocą sygnałów złącza RS-232 C.

Simplex
transmisja ściśle jednokierunkowa.

Spoofing
technika przyspieszania pracy niektórych protokołów transmisji wymagających potwierdzenia poprawnego przyjęcia każdego bloku danych przed wysłaniem następnego. Niektóre modemy potrafią potwierdzać każdy blok danych jeszcze przed jego fizycznym wysłaniem i usuwać potwierdzenia nadsyłane przez zdalny komputer. Spoofing ma sens tylko w przypadku modemów z korekcją błędów.

Synchroniczna transmisja
przesyłanie danych synchronizowanych przez sygnał zegarowy nadawany osobnym przewodem łącza szeregowego albo - w przypadku modemu - zakodowanego wraz z danymi.

TCM
kodowanie kratowe - oba modemy nadają na wspólnej nośnej (1800 Hz), a sygnał odległego modemu otrzymuje się metodą eliminacji echa - każdy modem usuwa z odebranego sygnału sygnał nadawany przez siebie. Nośna modulowana jest z częstością 2400 baud, każda zmiana koduje 2 lub 4 bity danych (po przejściu przez mieszacz).

telco, PTT
ogólne określenie operatora sieci telefonicznej lub - szerzej - telekomunikacyjnej.

Touch-tone dialing
wybieranie numeru za pomocą sekwencji dźwięków, p. DTMF.

UART (Universal Asynnchronous Receiver-Transmitter)
układ realizujący dwukierunkową asynchroniczną transmisję szeregową; "serce" portów szeregowych (COM1, COM2,...) komputera (np. kości 16450, 16550).

Upload
wysyłanie danych.

UUCP (UNIX to UNIX Copy Program)
oprogramowanie używane do przesyłania danych pomiędzy systemami unixowymi.

XON/XOFF (Transmitter On / Transmitter Off)
jeden ze sposobów programowej synchronizacji transmisji między komputerem a modemem za pomocą odpowiednich znaków ASCII.

Drukarki

ASF (Automatic Sheet Feeder)
automatyczny podajnk arkuszy papieru.

Bitmap
mapa bitowa, mozaika punktów tworząca no. drukowany obraz.

BubbleJet (Thermal Inkjet)
termiczna drukarka atramentowa. Kropelki barwnika są w niej wyrzucane przez pęcherzyk pary powstały przy lokalnym ogrzaniu atramentu.

Cartridge
dosł. nabój, np. ink cartridge - pojemnik z tuszem, toner cartridge - pojemnik z tonerem.

CMYK (Cyan, Magenta, Yellow, blacK)
tzw. triada, zestaw kolorów podstawowych stosowany w poligrafii, w wyniku mieszania których można (teoretycznie) uzyskać dowolną barwę.

Code page, CP
tabela, zestaw znaków (np. narodowych) przypisanych odpowiednim kodom wysyłanym z komputera.

Corona
elektroda (zwykle w postaci cieniutkiego drucika) służąca w drukarce laserowej do wstępnego naelektryzowania bębna światłoczułego lub papieru.

Cpi (characters per inch)
jednostka gęstości druku w trybie znakowym wyrażonej w znakach mieszczących się w wierszu o dł. 1 cala.

Cps (characters per second)
jednostka szybkości drukarki wyrażonej w znakach (zwykle o gęstości 10cpi) na sekundę.

Dithering
(rozsiewanie) metoda uzyskiwania kolorów pośrednich przez mieszanie sąsiednich punktów o innych kolorach, jeden z wariantów rastrowania częstotliwościowego.

Dpi (dots per inch)
rozdzielczość liniowa drukarki w punktach na cal.

Driver
fragment programu użytkowego odpowiedzialny za sterowanie konkretnym urządzeniem (zw. też sterownikiem). Wybór odpowiedniego drivera jest podstawowym warunkiem uzyskania właściwej jakości wydruku.

Drum unit
zespół bębna światłoczułego w drukarce laserowej, często zintegrowany z jednorazowym zbiornikiem tonera.

Dye sublimation printer
sublimacyjna drukarka termiczna. Drukuje metodą bezkontaktową - umieszczony na taśmie barwnik po podgrzaniu sublimuje, a jego pary osiadają na papierze. Pozwala to na precyzyjne dozowanie zabarwienia i uzyskanie bogatej palety kolorów.

Emulacja
zdolność wykonywania zestawu instrukcji przewidzianego dla innego urządzenia.

Font
cyfrowo opisany zestaw znaków jednego kroju pisma.

Fuser (unit, roller)
zespół utrwalający (przez wtapianie tonera w papier na gorących rolkach) w drukarce laserowej.

GDI (Graphical Device Interface)
podsystem Windows, odpowiedzialny za odwzorowanie grafiki na urządzeniach zewnętrznych.

Gramatura papieru
waga arkusza papieru o powierzchni 1m2 wyrażona w gramach.

Ink-Jet (printer)
drukarka atramentowa.

IrDA
bezprzewodowy interfejs wykorzystujący odpowiednio modulowane promienie podczerwone do komunikacji pomiędzy urządzeniami.

Landscape
pozioma orientacja arkusza papieru.

LED printer
drukarka laserowa wykorzystująca zamiast pojedynczego lasera z wirującym lustrem odchylającym jego promień nieruchomą linijkę diod laserowych.

MTBF
średni czas bezawaryjnej pracy.

Parallel port
port równoległy, standardowo wykorzystywany do podłączenia drukarki, żargonowo często zwany interfejsem Centronics. Obecnie implementowane porty równoległe umożliwiają komunikację dwukierunkową, szybkość przesyłania danych do 2 MB/s i podłączanie więcej niż jednego urządzenia (EPP - Enhanced Parallel Port, ECP - Extended Capabilities Port).

PCL (Printer Control Language)
najpopularniejszy język komend dla drukarek laserowych opracowany przez Hewlett-Packard. Kolejne wersje oznaczają zgodność z następującymi drukarkami: PCL3 -LaserJet, PCL4 - LaserJet Plus, PCL5 - LaserJet III (lub IV). W drukarkach kolorowych bywa stosowana specjalna odmiana (np. PCL5C) wzbogacona o komendy sterujące kolorem.

Portrait
pionowa orientacja arkusza papieru.

PostScript
język opisu strony wydruku, czyli alternatywa dla PCL.

Ppm (pages per minute)
jednostka szybkości drukarek, określonej w stronach na minutę.

Punkt
pod tym pojęciem zwykle kryje się punkt amerykański (tzw. punkt pica), czyli 1/72 cala. Nie mylić z punktem drukarskim 0.376 mm! Stopień pisma w Europie określa się w punktach drukarskich.

Raster
mozaika punktów np. czarnych i białych użyta w celu symulowania odcieni szarości na urządzeniu monochromatycznym; np. amplitudowy (poligraficzny) lub częstotliwościowy (FM, stochastyczny).

Rastrowanie
proces tworzenia rastra.

Rastryzacja
budowanie mapy bitowej, zwykle na podstawie opisu wektorowego (np. w postscripcie). Dokonujący tego podprogram to rastryzator.

Separacja barwna
proces konwersji danych opisujących kolor na postać wykorzystywaną w druku. W procesie separacji powstają (zazwyczaj cztery) wyciągi, zawierające informację o udziale każdej z barw podstawowych (np. CMYK).

Skalowany font
font z wyborem stopnia pisma.

Soft font
font ładowany z komputera przed rozpoczęciem drukowania (downloaded font).

Thermal wax printer
drukarka termotransferowa. Znajdujący się na taśmie barwnik po podgrzaniu przykleja się do papieru. Powstałe w ten sposób wydruki są stosunkowo odporne na wpływ otoczenia.

Toner
zazwyczaj czarny proszek będący czynnikiem barwiącym w drukarkach laserowych.

Triada
zestaw trzech kolorów (cyjan, magenta i żółty - CMY) używany w druku.